Quốc hội vừa ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19/2/2025 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Nghị quyết này áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước; tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia tại Việt Nam và tổ chức, cá nhân khác có liên quan.

Cơ chế thương mại hóa kết quả nghiên cứu

Nghị quyết quy định, tổ chức KHCN công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập được thành lập, tham gia thành lập doanh nghiệp, tham gia góp vốn vào doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ do tổ chức đó sở hữu hoặc được giao quản lý, sử dụng. 

Khi được sự đồng ý của người đứng đầu tổ chức, viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập được tham gia góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, làm việc tại doanh nghiệp do tổ chức đó thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu do tổ chức đó tạo ra.

Trường hợp viên chức quản lý là người đứng đầu tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập thì phải được sự đồng ý của cấp trên quản lý trực tiếp.

Theo đó, đơn vị, tổ chức được giao quyền quản lý, sử dụng kết quả thực hiện nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước; được tự chủ, tự quyết định và tự chịu trách nhiệm sử dụng tài sản không cần định giá trong việc cho thuê, chuyển giao quyền sử dụng, kinh doanh dịch vụ, liên doanh, liên kết không hình thành pháp nhân mới.

Khi thực hiện nội dung quy định tại điểm này, không cần lập đề án, báo cáo cấp có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; tổ chức chủ trì chịu trách nhiệm triển khai các biện pháp để phòng, chống thất thoát, lãng phí trong quá trình sử dụng tài sản theo quy định này.

Tổ chức chủ trì có trách nhiệm tổ chức khai thác tài sản hình thành từ nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước, tiếp tục đầu tư để thương mại hóa bảo đảm hiệu quả.

Cấp kinh phí cho quỹ phát triển KHCN từ ngân sách nhà nước

Nghị quyết ưu tiên cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai các nhiệm vụ KHCN theo cơ chế quỹ thông qua các quỹ phát triển KHCN.

Việc lập dự toán và phân bổ kinh phí từ ngân sách nhà nước theo cơ chế quỹ được thực hiện như sau:

- Lập dự toán ngân sách nhà nước hằng năm để thực hiện nhiệm vụ KHCN, gồm dự toán kinh phí cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ chuyển tiếp và dự toán kinh phí cho nhiệm vụ KHCN mở mới.

- Dự toán ngân sách nhà nước cho nhiệm vụ KHCN mở mới hằng năm được xây dựng trên cơ sở dự kiến số lượng nhiệm vụ mở mới của năm kế hoạch, kinh phí trung bình theo năm của các nhiệm vụ đã được mở mới trong năm trước năm lập kế hoạch và ước kinh phí tăng thêm khi có thay đổi các chính sách, chế độ có liên quan và điều chỉnh do lạm phát, giảm phát.

- Kinh phí từ ngân sách nhà nước cấp hằng năm để triển khai các nhiệm vụ KHCN thông qua các quỹ phát triển KHCN được cấp bằng lệnh chi tiền vào tài khoản tiền gửi của quỹ tại Kho bạc Nhà nước.

Các quỹ phát triển KHCN của Nhà nước được thành lập theo quy định của Luật Khoa học và Công nghệ bao gồm: Quỹ phát triển KHCN quốc gia do Bộ KHCN là cơ quan chủ quản; Quỹ phát triển KHCN của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được hình thành từ nguồn kinh phí được cấp ban đầu, kinh phí cấp bổ sung hằng năm từ ngân sách nhà nước, các khoản đóng góp tự nguyện, hiến, tặng của tổ chức, cá nhân và nguồn kinh phí hợp pháp khác. Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND cấp tỉnh là cơ quan chủ quản của cơ quan, đơn vị được giao quản lý quỹ này.

Các quỹ phát triển KHCN phải được định kỳ đánh giá hiệu quả hoạt động phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển KHCN.

Cơ quan, đơn vị được giao quản lý quỹ phát triển KHCN có trách nhiệm xây dựng kế hoạch, triển khai tài trợ, hỗ trợ, cấp kinh phí cho các tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ KHCN đúng tiến độ, chịu trách nhiệm kiểm tra, đánh giá để bảo đảm việc sử dụng kinh phí của các tổ chức chủ trì đúng mục đích, yêu cầu và tiến độ giải ngân.

Quyền sở hữu tài sản và sở hữu trí tuệ

Quyền sở hữu và quản lý kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, cũng như tài sản trang bị để thực hiện các nhiệm vụ này, được quy định tại Điều 7, Chương II. 

Đối với các nhiệm vụ do cơ quan, tổ chức, đơn vị chủ trì thực hiện: Tài sản này sau khi hoàn thành mục đích sử dụng, không cần chờ đến thời điểm kết thúc nhiệm vụ sẽ được Nhà nước giao cho cơ quan, tổ chức, đơn vị quản lý, sử dụng mà không cần thực hiện thủ tục giao quyền sử dụng và bàn giao tài sản. 

Đối với các nhiệm vụ KHCN do các tổ chức chủ trì không thuộc cơ quan Nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp: Tài sản này sau khi hoàn thành mục đích sử dụng sẽ được Nhà nước giao cho tổ chức chủ trì quyền sở hữu mà không cần thực hiện thủ tục giao quyền sở hữu, quyền sử dụng và bàn giao tài sản. 

Việc hạch toán, quản lý, sử dụng tài sản sẽ tuân thủ quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản áp dụng tại cơ quan, tổ chức, đơn vị.

Cơ quan, tổ chức, đơn vị có quyền quản lý, sử dụng kết quả của nhiệm vụ KHCN được đăng ký sở hữu trí tuệ các kết quả khi đáp ứng yêu cầu của pháp luật về sở hữu trí tuệ. Khi được cấp văn bằng bảo hộ, cơ quan, tổ chức, đơn vị này được đại diện thực hiện quyền của chủ sở hữu. 

Trường hợp sau 3 năm kể từ ngày kết thúc nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước, tổ chức chủ trì không thực hiện triển khai ứng dụng kết quả nhiệm vụ mà có tổ chức khác có nhu cầu thì cơ quan có thẩm quyền phê duyệt nhiệm vụ thu hồi, giao cho tổ chức khác để tiếp tục phát triển, ứng dụng.

Xem toàn văn Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ tại đây.

Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu KHCN

Điều 4, Chương II quy định tổ chức, cá nhân hoạt động nghiên cứu KHCN được miễn trách nhiệm dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước khi đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định liên quan trong quá trình nghiên cứu.

Tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước trong quá trình triển khai đã thực hiện đầy đủ các quy định về quản lý nhiệm vụ KHCN, quy trình và nội dung nghiên cứu đã được thuyết minh nhưng không đi đến kết quả như dự kiến thì không phải hoàn trả lại kinh phí đã sử dụng.