Vụ thu hoạch dưa hấu năm nay, nhiều nông dân Hà Tĩnh vui vì được mùa, được giá. Đáng chú ý, phần lớn những diện tích trồng dưa hấu này trước đây là đất hoang hoặc cao cạn, sản xuất cây trồng truyền thống cho năng suất, hiệu quả thấp.

Chuyển đổi trồng dưa hấu, lãi trăm triệu đồng/ha

Cánh đồng Cồn của thôn Trung Đức, xã Kỳ Tân (huyện Kỳ Anh) rộng hơn 7ha cao cạn quanh năm. Đây từng là vùng sản xuất hoa màu nhưng do hiệu quả thấp nên dần trở thành cánh đồng hoang.

Nhận thấy vùng đất này có thể cải tạo để trồng dưa hấu, năm 2022, vợ chồng ông Nguyễn Văn Ánh ở thôn Trung Đức đã mạnh dạn mượn đất, đầu tư trồng thử 3 sào dưa hấu và cho kết quả khả quan.

Với kết quả đó, vợ chồng ông Ánh đã mạnh dạn thuê lại đất để đầu tư làm ăn lớn với hình thức trả tiền đất hàng năm (4 triệu đồng/ha). Đến nay, gia đình ông đã sở hữu cánh đồng trồng dưa hấu 7ha, không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế cao cho gia đình mà còn tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho nhiều lao động địa phương

Ông Ánh cho biết sau khi thuê được đất, đã quy hoạch cải tạo lại mặt bằng, lắp đặt hệ thống tưới, tiêu và đầu tư 2 chiếc máy cày đa chức năng, vừa phục vụ làm đất vừa đảm bảo vận chuyển sản phẩm từ ruộng về kho tập kết.

"Khi quyết định đưa cây dưa hấu về trồng, nhiều bà con tỏ ra ngạc nhiên và không khỏi lo lắng bởi nghĩ đất cằn cỗi để lâu năm, đầu tư đâu cho lại để trồng dưa? Nghe vậy, tôi cũng nao nao trong bụng", ông Ánh kể.

Trước đó, ông Ánh đã dành thời gian tìm hiểu rất nhiều về quy trình kỹ thuật và tham quan những mô hình trồng dưa hấu đã thành công để học hỏi kinh nghiệm. Cùng với đó, ông được cán bộ kỹ thuật của Trung tâm Ứng dụng Khoa học Kỹ thuật và Bảo vệ cây trồng - vật nuôi huyện Kỳ Anh hỗ trợ hướng dẫn kỹ thuật nên khá yên tâm.

Vụ xuân hè vừa qua, trên diện tích 7ha, ông Ánh trồng 2 giống dưa hấu chất lượng cao là Apolo và giống dưa sọc Mỹ siêu quả Fancy 555. Để thường xuyên có sản phẩm xuất bán, ông Ánh chia khu đất ra 2 thửa và sản xuất luân canh. 

Theo ông Ánh, từ khi đưa cây dưa hấu vào trồng, năng suất đạt khá cao, vụ đầu trồng thử chỉ hòa vốn nhưng từ vụ thứ 2 nhờ có kinh nghiệm hơn nên dưa đậu quả nhiều, năng suất đạt khá cao, từ 20 - 22 tấn/ha và bắt đầu cho thu nhập. Với giá bán 6.000 - 8.000 đồng/kg (tùy loại), sau khi trừ mọi chi phí, mỗi vụ sản xuất ông Ánh có lợi nhuận hơn 100 triệu đồng/ha.

Tìm hiểu nhu cầu của thị trường, hiện ông Ánh đã thử nghiệm trồng dưa hấu theo hướng hữu cơ. Sau vụ thử nghiệm trồng 3 sào dưa hấu theo hướng hữu cơ, ông nhận thấy kỹ thuật đòi hỏi khắt khe và tốn nhiều công chăm sóc hơn, nhưng đổi lại có nhiều lợi ích. Dưa hấu được bón hoàn toàn bằng phân bón hữu cơ, xử lý sâu bệnh bằng chế phẩm sinh học nên đất trồng ngày càng giàu dinh dưỡng, cây dưa sinh trưởng phát triển tốt, thân cây dẻo dai, mập mạp, có sức chống chịu tốt với sâu bệnh hại và khí hậu khắc nghiệt. Đặc biệt dưa cho quả to, đều, mỗi quả 2 - 2,5kg, độ ngọt tăng và mẫu mã đẹp, được người tiêu dùng ưa chuộng.

“Tuy năng suất tương đương so với trồng dưa thông thường nhưng chất lượng dưa đảm bảo, giá bán dưa hấu trồng theo hướng hữu từ 11.000 - 13.000 đồng/kg, cao hơn so với dưa canh tác truyền thống 5.000 - 6.000 đồng/kg. Vì thế tôi đang dự định mở rộng diện tích trồng dưa theo hướng hữu cơ trong những vụ tiếp theo", ông Ánh cho biết.

Cùng với sự năng động của các hộ dân, thời gian qua, UBND xã Kỳ Tân (huyện Kỳ Anh) đã phối hợp với đơn vị chuyên môn tổ chức tập huấn quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc dưa hấu, nhờ vậy hiệu quả từ trồng dưa hấu được nâng lên. Hiện nay địa phương đang tích cực vận động người dân chuyển đổi, mở rộng diện tích trồng dưa hấu theo hướng hữu cơ.

Ông Lê Xuân Lành - Chủ tịch UBND xã Kỳ Tân cho biết: Trên địa bàn xã hiện còn khá nhiều vùng có diện tích đất cao cạn làm màu không hiệu quả, một số đã được người dân chuyển sang trồng dưa hấu bởi cây trồng này không cần quá nhiều nước tưới và phát triển mạnh trên vùng đất cát pha. Đến nay, toàn xã đã có 11 hộ trồng dưa hấu với diện tích gần 20ha, cho hiệu quả rất tốt. 

Chuyển hướng sản xuất hữu cơ

Tại xã Thịnh Lộc, huyện Lộc Hà, những năm qua, nhiều hộ dân trên địa bàn cũng chủ động chuyển đổi những vùng đất pha cát bạc màu trồng các loại cây truyền thống như lạc, ngô kém hiệu quả sang trồng dưa hấu, đem lại thu nhập cao.

Ông Trần Văn Quý – Phó Chủ tịch UBND xã Thịnh Lộc thông tin: Xã có lợi thế vùng đất pha cát nên chính quyền địa phương đã tích cực tuyên truyền, vận động bà con mở rộng diện tích sản xuất dưa hấu, cùng với đó, phối hợp với các đơn vị chuyên môn, doanh nghiệp hướng dẫn quy trình sản xuất, liên kết bao tiêu sản phẩm, giúp bà con yên tâm sản xuất.

Năm thứ 2 chuyển từ trồng lạc sang trồng dưa hấu trên diện tích 600m2, ông Hoàng Văn Doãn (thôn Nam Sơn, xã Thịnh Lộc) rất phấn khởi vì hiệu quả mang lại cao hơn hẳn trồng lạc, trồng khoai. Dù mới chuyển đổi trồng dưa được 2 vụ nhưng ông Doãn đã mạnh dạn "bắt tay" với doanh nghiệp là Công ty Cổ phần Tập đoàn Quế Lâm để sản xuất theo hướng hữu cơ. Toàn bộ sản phẩm sau khi thu hoạch sẽ được doanh nghiệp thu mua. Quá trình triển khai mô hình ông Doãn phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất do doanh nghiệp đưa ra để tạo sản phẩm đảm bảo chất lượng, mẫu mã đẹp như đã cam kết.

"Trước đây trồng lạc cho thu nhập chỉ 5 triệu đồng/sào (360m2), khoai lang 3 triệu đồng/sào thì bây giờ trồng dưa hấu cho thu nhập 16 - 17 triệu đồng/sào, cao gấp 3 - 5 lần, lại được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm nên chúng tôi rất yên tâm", ông Doãn phấn khởi.

Cũng theo ông Doãn, khi áp dụng quy trình sản xuất hữu cơ, cây dưa khỏe mạnh, ít bị sâu bệnh, mỗi vụ có thể thu hoạch 3 lứa mà cây vẫn xanh, bền.

Ông Doãn là 1 trong 5 hộ dân tham gia mô hình sản xuất dưa hấu hữu cơ do Hội Nông dân huyện Lộc Hà, Trung tâm Ứng dụng Khoa học kỹ thuật và Bảo vệ cây trồng - vật nuôi huyện phối hợp với xã Thịnh Lộc triển khai. Để thực hiện mô hình, địa phương đã tổ chức khảo sát, quy hoạch đất đai, đầu tư hạ tầng sản xuất (điện, nước, hàng rào...), tổ chức cho hộ dân đi tham quan các mô hình thực tế để triển khai trên diện tích 3.000m2.

Cùng với đó, các hộ dân còn được Tập đoàn Quế Lâm hướng dẫn quy trình sản xuất, cung ứng trước giống, phân bón hữu cơ... với tổng chi phí 2,3 triệu đồng/sào và bao tiêu sản phẩm. Số tiền đầu tư ban đầu sẽ được doanh nghiệp khấu trừ sau khi mua lại sản phẩm.

Nguyễn Duy Lam – Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Lộc Hà cho biết: Mô hình sản xuất dưa hấu theo hướng hữu cơ bước đầu đã có những thành công nhất định, bà con rất phấn khởi. Lợi thế khi trồng dưa hấu là thời gian ngắn, tính từ ngày xuống giống đến khi thu hoạch xong (2 - 3 lứa/vụ) chỉ 3 tháng, mỗi sào có thể cho năng suất 1,5 tấn dưa loại 1 và khoảng 5 - 6 tạ dưa loại 2. Với giá bán bình quân từ 10 - 11 nghìn đồng/kg ngay tại ruộng, mỗi sào dưa hữu cơ cho giá trị sản xuất khoảng 27 - 30 triệu đồng, trừ mọi chi phí người dân có lãi 12 - 15 triệu đồng/sào, cao gấp 3 - 5 lần so với trồng lạc, trồng khoai.

"Do hiệu quả kinh tế cao nên thời gian tới chúng tôi dự kiến sẽ mở rộng mô hình thêm 3ha tại các xã Thịnh Lộc, Bình An, Thạch Mỹ, Thạch Châu, Mai Phụ và thị trấn Lộc Hà", ông Lam cho biết.

Ông Nguyễn Trí Hà - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Hà Tĩnh cho biết: Những năm gần đây, dưa hấu là một trong những cây trồng được nhiều địa phương trong tỉnh khuyến khích nông dân mở rộng, nhất là tại những vùng đất khô cằn, thích hợp với ưu điểm không cần quá nhiều nước của cây dưa. Đến nay, toàn tỉnh Hà Tĩnh đã có trên 250ha trồng dưa hấu, tập trung chủ yếu tại một số huyện như Kỳ Anh, Cẩm Xuyên, Lộc Hà, Nghi Xuân.