Những năm qua, việc tái cơ cấu ngành Nông nghiệp đã tạo hiệu quả rõ nét. Tuy nhiên, việc phát triển ồ ạt một vài loại cây trồng dễ dẫn đến tình trạng 'được mùa, mất giá'.

Vì vậy, việc lựa chọn nhóm cây trồng phù hợp thổ nhưỡng, phân vùng sản xuất gắn với thị trường tiêu thụ ổn định là một trong những giải pháp để nông nghiệp Hà Nội phát triển bền vững...

Phát triển ồ ạt

Theo thống kê của Sở NN&PTNT Hà Nội, diện tích cây ăn quả của toàn thành phố khoảng 13.000ha, trong đó, chủ lực là bưởi, chuối, cam, táo… Vào vụ thu hoạch chính, sản lượng đạt khoảng 200.000 tấn; riêng bưởi khoảng 100.000 tấn... Những năm gần đây, nhiều vùng trồng cây ăn quả đưa giống mới, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nên sản lượng thường tăng khoảng 30% so với trước đó...

Trong những ngày này, người trồng chuối ở xã Thuần Mỹ (huyện Ba Vì) tất bật cho vụ cuối năm. Thuần Mỹ hiện có hơn 100ha trồng chuối, sản lượng đạt hơn 1.000 tấn quả/năm. Từ nay đến Tết Nguyên đán 2024, hơn 60% diện tích cho thu hoạch, sản lượng dự kiến đạt 600-700 tấn. Bà Nguyễn Thị Vân ở xã Thuần Mỹ cho biết, nhiều địa phương cũng đang trồng chuối tiêu hồng nên đầu ra không ổn định, phải tự tiêu thụ.

Còn Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Nguyễn Đức Hồng thông tin, nhóm cây ăn quả chủ lực của huyện hiện là bưởi, chuối, cam, ổi… Trong đó, toàn huyện có hơn 200ha được cấp Giấy chứng nhận VietGAP, tập trung tại các xã: Cổ Bi, Kiêu Kỵ, Kim Sơn, Phú Thị… Lượng trái cây thu được từ các mô hình VietGAP được hỗ trợ tiêu thụ qua siêu thị, nhà hàng; số còn lại do nông dân phải tự tiêu thụ.

Không riêng cây ăn quả, đến nay, Hà Nội đã có 5.044ha sản xuất rau an toàn, hơn 50ha sản xuất rau hữu cơ... cùng nhiều mô hình sản xuất rau an toàn ứng dụng công nghệ cao. Tuy nhiên, mô hình trồng rau an toàn phát triển ồ ạt tại nhiều địa phương và nông dân vẫn phải loay hoay với đầu ra dù nhu cầu thị trường Hà Nội đối với rau xanh khá lớn.

Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam Nguyễn Thị Lan từng chỉ rõ, nông nghiệp của Hà Nội là nền nông nghiệp trong lòng Thủ đô. Hà Nội cần có giải pháp mạnh mẽ hơn để tạo bước đột phá, tạo sự khác biệt và là động lực phát triển cho nông nghiệp các tỉnh, thành phố trên địa bàn cả nước. Trong đó, việc trồng cây gì, nuôi con gì cần có sự tính toán trên thế mạnh về thị trường và môi trường sản xuất. Thực tế, thời gian qua, việc phát triển ồ ạt cam Canh, bưởi Diễn, chuối tiêu hồng, ổi… đã dẫn đến tình trạng “được mùa, mất giá”.

Quy hoạch cần gắn với thế mạnh

Để lựa chọn cây trồng phù hợp, Hà Nội đã quy hoạch vùng sản xuất đối với từng loại cụ thể. Đơn cử như cây ăn quả, rau màu tập trung tại vùng bãi; hoa, cây cảnh phát triển tại vùng ngoại thành giáp nội đô… Tuy nhiên, với điều kiện về quỹ đất như hiện nay, Hà Nội cần tập trung vào nhóm cây trồng cụ thể, định hướng phát triển vùng theo thổ nhưỡng; tránh địa phương nào cũng có mô hình giống nhau sẽ phát triển thiếu tập trung, chạy theo số lượng mô hình mà chưa tính đến bài toán kinh tế, thị trường, sự cạnh tranh, đa dạng...

Nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hồ Xuân Hùng cho rằng, Hà Nội đang hình thành “tư duy” là địa phương nào cũng có một mô hình trồng bưởi, một mô hình trồng rau, hoa… Điều này sẽ tạo sự đại trà và không chuyên canh; việc xây dựng vùng sản xuất, định vị, tạo mã số vùng trồng sẽ hạn chế. Theo thống kê, Hà Nội có 22 giống cây trồng đặc sản, trong đó có 12 giống cây ăn quả, bao gồm: Bưởi Diễn, bưởi đường Quế Dương, bưởi đỏ Mê Linh, bưởi Tháng Mười, quýt đường Canh (cam đường Canh), phật thủ Đắc Sở, ổi Đông Dư, nhãn chín muộn Hà Tây - HTM, mơ Hương Tích, khế Bắc Biên, mít na Sơn Đà, hồng xiêm Xuân Đỉnh.

Ngoài ra, Hà Nội còn có 7 giống rau: Húng Láng, rau sắng chùa Hương, rau muống Linh Chiểu, khoai tây Thường Tín, cải bẹ dưa Đông Dư, cải mơ Hà Nội, cải mào gà Hoài Đức; 3 giống hoa, cây cảnh: Hoa đào Nhật Tân, địa lan kiếm và sen Tây Hồ. Hà Nội cần khai thác nguồn cây trồng đặc sản và lựa chọn vùng trồng phù hợp gắn với xây dựng thương hiệu, hướng tới xuất khẩu.

Về lĩnh vực này, Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Xuân Đại thông tin, ngành Nông nghiệp đóng góp 2% GDP của thành phố; 17 huyện và 1 thị xã có phát triển nông nghiệp. Do đó, quy hoạch ngành Nông nghiệp trong thời gian tới vô cùng quan trọng, đặc biệt là việc đánh giá toàn bộ hiện trạng của nông nghiệp, từ đó xác định nuôi con gì, trồng cây gì, từng vùng phù hợp loại cây trồng, vật nuôi gì... Định hướng của Hà Nội là phấn đấu trở thành địa phương đi đầu trong phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, sinh thái trải nghiệm; tiên phong trong ứng dụng công nghệ cao…

Về giải pháp cho sự phát triển bền vững của cây trồng Hà Nội, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh, Hà Nội đang trong quá trình đô thị hóa nên những “rào cản” cho phát triển nông nghiệp là khá lớn. Tuy nhiên, những đổi mới trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) sẽ là cơ sở pháp lý để xây dựng cơ chế, chính sách phát triển nông nghiệp, nhất là quy hoạch đô thị gắn với quy hoạch nông thôn, xác định phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và hướng đi phù hợp từng nhóm cây trồng.