Chuyển đổi thích ứng những “luật” mới

Tại Hội nghị "Tổng kết niên vụ cà phê 2022/2023 và phương hướng nhiệm vụ 2023/2024", diễn ra ngày 10/11 tại TP.HCM, Cục Trồng trọt cho biết, hiện cả nước có hơn 710.000ha cà phê, vượt gần 18% so với quy hoạch của Bộ NN-PTNT (giai đoạn 2020 - 2030 là cả nước có 600.000ha cây cà phê).

Việt Nam hiện đứng thứ 6 thế giới về diện tích cây cà phê (sau Brazil: 1,9 triệu ha; Indonesia: 1,2 triệu ha; các quốc gia Colombia, Ethiopia và Bờ Biển Ngà mỗi nước có trên dưới 800.000ha). Tuy nhiên, nhờ năng suất cà phê của Việt Nam cao nhất thế giới, gấp 2,8 lần so với năng suất cà phê của Indonesia, nên Việt Nam đạt sản lượng cà phê thu hoạch hàng năm lớn thứ nhì thế giới, đạt từ 1,75 - 1,85 triệu tấn.

Trong tổng số hơn 710.000ha này, chỉ có hơn 185.000ha diện tích cà phê đạt chứng nhận sản xuất bền vững, với các chứng nhận Utz Certified (Chứng nhận toàn cầu về sản xuất, kinh doanh cà phê có trách nhiệm); chứng nhận Rainforest (Bộ quy tắc thực hành phát triển bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững trên toàn cầu do Tổ chức RA thực hiện); chứng nhận 4C (Quy tắc chung của cộng đồng cà phê - là một hệ thống chứng nhận toàn cầu về trồng và sản xuất cà phê bền vững); chứng nhận VietGAP (Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt của Việt Nam). Đây là con số nhỏ so với phần diện tích không có các chứng chỉ.

Phát biểu tại hội nghị, bà Nguyễn Việt Hà, Giám đốc Bền vững cấp cao - Tổ chức 4C nhận định, ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, trong thời gian tới, cần có những thay đổi để tuân thủ “luật lệ” mới từ EU và các thị trường trên thế giới, như quy định về Chuỗi cung ứng không gây mất rừng và suy thoái rừng; Luật Thẩm định chuỗi cung ứng; quy định Giảm phát thải khí nhà kính; cơ chế điều chỉnh biên giới các bon (CBAM) và chứng chỉ các bon…

Theo bà Hà, ngày 16/5/2023, Ủy ban Châu Âu đã thông qua nội dung Quy định chống phá rừng và suy thoái rừng được gọi tắt là EUDR. Theo quy định này, 07 mặt hàng bao gồm cà phê, ca cao, dầu cọ, đậu tương, gia súc, gỗ, cao su và các sản phẩm chế biến có liên quan như đồ gỗ, lốp, thịt đông lạnh, các sản phẩm in... sẽ không được phép nhập khẩu vào thị trường EU nếu sản phẩm được trồng trên đất phá rừng vào thời điểm từ 31/12/2020 trở lại đây. Tháng 6/2023 quy định EUDR đã có hiệu lực và tháng 12/2024 sẽ chính thức áp dụng đối với các tập đoàn lớn (nhập khẩu vào châu Âu), tháng 6/2025 sẽ chính thức áp dụng đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (nhập khẩu vào châu Âu).

Theo ông Nguyễn Nam Hải - Chủ tịch Vicofa: “Liên quan đến các quy định của Ủy ban châu Âu, Vicofa đã có nhiều buổi làm việc với Bộ NN-PTNT, tổ chức Sáng kiến thương mại bền vững (IDH), tổ chức cà phê 4C, Ban tư vấn phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) để bàn giải pháp tuân thủ quy định cũng những các biện pháp hỗ trợ các doanh nghiệp ngành cà phê. Bộ NN-PTNT đã tổ chức hội nghị nhiều lần để triển khai về EUDR, cũng như đã làm việc trực tiếp với Tổng vụ trưởng Vụ Môi trường Liên minh châu Âu về việc Việt Nam cam kết luôn có trách nhiệm cao đối với việc bảo vệ thiên nhiên và bảo vệ môi trường qua việc thực hiện khẩn trương EUDR và CBAM theo quy định của Liên minh Châu Âu (EU)”. 

Niên vụ 2023/2024 dự báo sản lượng giảm

Thông tin tại Hội nghị cũng cho thấy, giá xuất khẩu cà phê hiện tại cao nhất trong vòng 30 năm qua, bình quân đạt 2.682 USD/tấn trong tháng 9/2023, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 9 tháng 2023, giá cà phê xuất khẩu đạt 2.496 USD/tấn, tăng 3,8% so với cùng kỳ. Tại thị trường trong nước, giá cà phê cũng lập mốc cao kỷ lục, có thời điểm lên đến 70.000 đồng/kg. Hiện tại giá cà phê nội địa đang ở mức bình quân 61.000 đồng/kg, cao hơn 68% so với cuối năm ngoái.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu cà phê của của nước ta trong tháng 9 đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều tháng trở lại đây với khối lượng đạt xấp xỉ 51.000 tấn, trị giá khoảng 169 triệu USD, giảm hơn 48% về lượng và hơn 28% trị giá so với cùng kỳ năm ngoái.

Mặc dù giá cà phê tăng cao, nhưng sản lượng lại giảm nhiều trong quý III/2023. Tháng 10/2023, tháng đầu tiên của niên vụ mới, cả nước xuất khẩu trên 43.000 tấn, đạt 54% so với cùng kỳ. Tổng cà phê xuất khẩu 10 tháng đầu năm 2023 gần 1,3 triệu tấn với kim ngạch gần 3,3 tỷ USD, giảm gần 11% về lượng xuất khẩu và 1,2% về kim ngạch.

Dự kiến niên vụ cà phê 2023 - 2024 sản lượng tiếp tục giảm khoảng 10% do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, diện tích trồng xen tăng, người nông dân sẽ đầu tư vào các cây trồng có hiệu quả kinh tế cao như sầu riêng, cây ăn trái...