Cảnh báo xuất hiện bệnh mới trên tôm thẻ chân trắng

Hiểu thêm về bệnh TPD

Văn bản của Cục Thủy sản (Bộ NN-PTNT) nêu rõ, bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm (Translucent Post-larva disease - TPD) là một bệnh mới xuất hiện ở tôm nuôi, được phát hiện lần đầu tiên ở các trại sản xuất giống tôm thẻ chân trắng ở Trung Quốc vào khoảng từ tháng 3/2020 (Harkell L, 2020 và Zou Y et al, 2020).

Bệnh này thường nhiễm trên tôm giống, tỷ lệ nhiễm trên 60%, gây tỷ lệ chết cao ở giai đoạn tôm giống, đặc biệt là từ PL4 - PL7 (90 - 100% chỉ sau 1 ngày phát hiện dấu hiện bất thường), với các triệu chứng chính là gan tụy và ruột trắng trong suốt, cơ thể mờ nhạt và teo nhỏ, nhìn trong suốt cơ nên có tên gọi là “translucent post-larvae”, các biểu hiện này gần giống như biểu hiện của bệnh hoại tử gan tụy cấp.

Bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm (Translucent post-larva disease - TPD) thường nhiễm trên tôm giống. Ảnh: Hồng Thắm. — Bệnh mờ đục trên ấu trùng tôm (Translucent post-larva disease - TPD) thường nhiễm trên tôm giống. Ảnh: *Hồng Thắm*.

Nguyên nhân gây bệnh được xác định là chủng vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus. Loài vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus (Vp- JS20200428004-2) được xác định là tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, loài Vibrio parahaemolyticus khác so với Vibrio parahaemolyticus gây bệnh hoại tử gan tụy cấp đã được công bố trước đây. (Zou Y et al, 2020). Kết quả gây bệnh thực nghiệm bằng phương pháp ngâm với liều 1,83 x 10 mũ 6 CFU/mL cho tỷ lệ chết 100% sau 40 giờ gây nhiễm, tôm thí nghiệm có các dấu hiệu bệnh giống như được mô tả ban đầu.

Tuy nhiên, nghiên cứu này không đưa ra được thỉ thị DNA hay quy trình PCR để nhận diện Vibrio parahaemolyticus nên hiện tại không có thông tin để dùng PCR phát hiện bệnh này.

Mới đây, Ailan Xu và cộng sự đã báo cáo về bệnh gương/trong suốt (Glass post-larvae disease - GPD) trên tôm thẻ chân trắng giống trên Tạp chí Virus reseach (2023). Nhóm tác giả đã mô tả các dấu hiệu bệnh lý trên tôm bệnh giống như kết quả nghiên cứu của Zou Y và cộng sự năm 2020 đã mô tả.

Tuy nhiên, theo nhóm tác giả này, tác nhân gây bệnh GPD trong nghiên này không phải do vi khuẩn mà là virus-RNA virus mới thuộc họ Marnaviridae được tìm thấy từ tôm bệnh và tạm được đặt tên là Baishivirus (GenBank: ON550424). Tác nhân gây bệnh cũng đã được kiểm chứng bằng gây bệnh thực nghiệm, quy trình Realtime RT-PCR để phát hiện bệnh cũng đã được nghiên cứu và giới thiệu.

Ở Việt Nam, theo kết quả nghiên cứu của Phòng Nghiên cứu ShrimpVet cuối tháng 8/2023 và đầu tháng 9/2023 tại Việt Nam, đã phân lập được 5 chủng với đặc điểm của vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus từ mẫu tôm chết đột ngột nghi ngờ do TPD ở trại giống tại Việt Nam (các chủng này kiểm tra PCR âm tính với chủng V. parahaemolyticus gây Bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (Tran L và cộng sự, 2013; Han và cộng sự, 2015)), cả 5 chủng nghi ngờ gây bệnh TPD đều có độc lực cao hơn so với các chủng Vibrio harveyi (không phát sáng, gây đục cơ), Vibrio parahaemolyticus (không gây EMS/AHPND) và Vibrio parahaemolyticus gây AHPND.

Theo kết luận của Phòng Nghiên cứu ShrimpVet, các chủng vi khuẩn nghi ngờ gây bệnh TPD là những chủng V. parahaemolyticus mới gây bệnh TPD ở tôm nuôi. Các chủng này có độc lực cao hơn so với các chủng gây AHPND. Các chủng này có thể là một nguồn nguy cơ lớn cho ngành nuôi tôm ở Việt Nam và các nước khác. Cục Thủy sản đang làm việc với nhóm nghiên cứu để sớm có hướng dẫn ngay một số biện pháp phòng ngừa dịch bệnh TPD cho các doanh nghiệp và cơ sở nuôi tôm.

Các nghiên cứu nêu trên đều báo cáo về mức độ cảm nhiễm và tỷ lệ gây chết cao ở trên tôm giống đặc biệt là giai đoạn sớm (PL4 - PL7), về mô tả bệnh tương tự nhau nhưng tác nhân gây bệnh có 2 kết luận: Vi khuẩn (Zou Y và cộng sự năm 2020, Phòng Nghiên cứu ShrimpVet, 2023) và Virus (Ailan Xu và cộng sự, 2023).

Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào chỉ ra đường lây truyền bệnh; nghiên cứu của Zou Y và cộng sự năm 2020 chưa đưa ra thỉ thị DNA hay quy trình PCR để nhận diện tác nhân gây bệnh.

Để tránh lây lan bệnh mới

Cục Thủy sản cho hay, trước thông tin về dịch bệnh TPD trên tôm thẻ chân trắng nuôi ở Trung Quốc, kết quả nghiên cứu của Phòng Nghiên cứu ShrimpVet, thông tin từ các nhà khoa học và các tài liệu nghiên cứu trước đây liên quan đến bệnh TPD, để tránh lây lan bệnh mới này qua biên giới và đảm bảo sản xuất giống tôm thẻ chân trắng và phát triển ngành tôm Việt Nam an toàn, Cục Thủy sản đề xuất và kiến nghị Bộ trưởng Lê Minh Hoan giao Cục Thủy sản hoàn thiện các hướng dẫn ban đầu trên cơ sở khuyến cáo của các nhà khoa học hướng dẫn phòng bệnh TPD trên tôm để quản lý tốt chất lượng tôm giống sản xuất cung cấp cho nuôi thương phẩm.

Để tránh lây lan bệnh mới TPD qua biên giới và đảm bảo sản xuất giống tôm thẻ chân trắng và phát triển ngành tôm Việt Nam an toàn, Cục Thủy sản đề xuất và kiến nghị Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan giao Cục Thủy sản hoàn thiện các hướng dẫn ban đầu. Ảnh: Thanh Cường. — Để tránh lây lan bệnh mới TPD qua biên giới và đảm bảo sản xuất giống tôm thẻ chân trắng và phát triển ngành tôm Việt Nam an toàn, Cục Thủy sản đề xuất và kiến nghị Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan giao Cục Thủy sản hoàn thiện các hướng dẫn ban đầu. Ảnh: *Thanh Cường*.

Tổ chức truyền thông, hướng dẫn các địa phương, cơ sở sản xuất giống và người nuôi tôm các biện pháp quản lý tốt ao nuôi từ khâu cải tạo, chọn lựa con giống chất lượng thả nuôi và quản lý tốt môi trường ao nuôi để phòng bệnh TPD.

Theo dõi diễn biến tình hình nuôi tôm nước lợ thế giới để tham mưu các giải pháp phát triển bền vững, an toàn ngành tôm nước lợ Việt Nam.

Giao Cục Thú y thực hiện điều tra dịch tễ học của bệnh TPD ở một số cơ sở sản xuất giống, vùng nuôi tôm nước lợ trọng điểm ở Việt Nam; tham mưu các giải pháp và chỉ đạo kiểm soát chặt chẽ nhập tôm bố mẹ, tôm giống và thức ăn tươi sống từ Trung Quốc.

Giao Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường tham mưu về việc thẩm định/kế thừa kết quả nghiên cứu của Phòng Nghiên cứu ShrimpVet, xây dựng nhiệm vụ nghiên cứu phương pháp chẩn đoán và biện pháp phòng trị hiệu quả bệnh TPD.

Trước đó, ngày 20/9/2023, Phòng Nghiên cứu ShrimpVet, Công ty TNHH DVKT NTTS Minh Phú AquaMeKong) do TS. Trần Hữu Lộc là Giám đốc, một chuyên gia hàng đầu về bệnh tôm đã có văn bản gửi Cục Thủy sản về việc cảnh báo phát hiện và nguy cơ mầm bệnh mới trong sản xuất giống tôm thẻ chân trắng tại Việt Nam. Theo đó, Phòng Nghiên cứu ShrimpVet cũng đã đề xuất một số biện pháp quản lý và phòng ngừa bệnh TPD, như:
- Lưu ý khi nhập dời hoặc thức ăn tươi sống từ nước ngoài, không đảm bảo nguồn gốc là yếu tố nguy cơ.
- Cần kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc, chất lượng và tình trạng sức khỏe của tôm giống trước khi nhập vào trại nuôi.
- Trong trại giống, kỹ thuật viên và quản lý cần được tập huấn hiểu các đường lây của các mầm bệnh vi khuẩn. Cần áp dụng các biện pháp vệ sinh an toàn, như rửa sạch thiết bị, dụng cụ, ao nuôi; đông lạnh thức ăn tươi sống; thực hiện quy trình rửa Nauplii đúng cách trước khi đưa vào bể nuôi sản xuất.
Đề xuất ứng dụng vi sinh trong để giảm, hạn chế hoặc phòng ngừa TPD trong trại giống. Có thể sử dụng các vi sinh vật có lợi khả năng ức chế sự phát triển của V. parahaemolyticus. Các vi sinh vật này có thể được bổ sung vào thức ăn hoặc nước nuôi để cải thiện sức khỏe và miễn dịch của tôm.
HỒNG THẮM