Vụ hè thu 2023 ở Nghệ An được đánh giá là vụ sản xuất gặp nhiều khó khăn do nắng nóng, hạn hán xẩy ra nghiêm trọng và kéo dài suốt cả vụ. Do từ đầu năm cho đến khi vào vụ sản xuất lượng mưa rất thấp nên nguồn nước dự trữ ở tất cả các hồ đập và sông suối khô cạn, nhiều hồ trơ đáy. Ngay từ đầu vụ, dự báo khả năng hạn hán sẽ xẩy ra nghiêm trọng, Sở NN-PTNT đã tham mưu cho UBND tỉnh Nghệ An chỉ đưa ra kế hoạch phấn đấu gieo cấy 58.000ha lúa hè thu, ít hơn các vụ lúa hè thu trước đây 3.000ha.

Diện tích, năng suất đều giảm

Thông thường những vụ lúa hè thu ở Nghệ An trước đây mất mùa hay năng suất thấp đa phần do sâu bệnh bùng phát hoặc ảnh hưởng của mưa to và gió bão xuất hiện nhiều trong mùa mưa bão từ sau ngày 10/9 hàng năm. Ngược lại, vụ lúa hè thu năm nay đầu vụ gặp hạn hán nặng và kéo dài, không có đủ nước để gieo cấy; cuối vụ thu hoạch trời nắng ráo, không mưa, không có nơi nào mất mùa do ảnh hưởng của mùa mưa bão hay sâu bệnh hại như các vụ lúa hè thu trước đây.

Huyện Yên Thành là địa phương có diện tích gieo cấy lúa hè thu hàng năm lên đến 12.000ha và là địa phương phần lớn diện tích có nguồn nước tưới tương đối chủ động từ hệ thống bara Đô Lương. Nhưng vụ hè thu năm nay, do hạn hán xẩy ra quá nghiêm trọng nên hơn 1.000ha lúa không có đủ nước gieo cấy, phải chuyển sang cây trồng khác.

Kết quả, vụ lúa hè thu năm nay ở Yên Thành chỉ gieo cấy được hơn 11.000ha, trong đó có 3.400ha vùng thấp trũng được gieo cấy sớm hơn để thu hoạch chạy lụt, số diện tích này thu hoạch xong trước ngày 5 tháng 9, số diện tích còn lại tất cả thu hoạch xong trước ngày 10 tháng 9.

Ông Lê Văn Hồng – Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Yên Thành cho biết, vụ lúa hè thu năm nay rất khó đạt được năng suất cao như những vụ hè thu trước đây là do hạn hán xẩy ra quá nghiêm trọng. Mạ gieo xong phải chờ khi ruộng có nước mới cấy được. Vì vậy, phần lớn diện tích lúa vụ hè thu năm nay phải cấy mạ già tuổi, năng suất lúa giảm, chỉ có 15 – 20% diện tích lúa ở đầu kênh tưới đủ nước sớm, gieo cấy kịp thời vụ thì năng suất đạt được 60 – 62 tạ/ha.

Kết thúc vụ sản xuất hè thu này, năng suất lúa của Yên Thành chỉ đạt xấp xỉ 53 tạ/ha, thấp thua vụ hè thu năm ngoái gần 1 tạ/ha. Cũng chính do nắng nóng và hạn hán kéo dài, lại thêm gió Tây Nam (gió Lào) thổi mạnh nên làm gia tăng hạn không khí, tăng lượng nước bốc hơi, kéo theo làm mất đạm tự do vào không khí. Vì vậy phải đầu tư phân bón nhiều nhưng hiệu quả không cao. Rất may giá lúa vụ hè thu năm nay cao nên nông dân vẫn đạt lãi khá và phấn khởi.

Tại huyện Quỳnh Lưu, bà Nguyễn Thị An ở xã Quỳnh Lâm cho biết, gia đình bà gieo cấy 5 sào (sào 500m2), thu hoạch xong phơi khô khén cân được 1,1 tấn lúa, bình quân 1 sào cho năng suất 2,2 tạ (44 tạ/ha), thấp thua vụ hè thu năm ngoái 40kg/sào (8 tạ/ha). Theo bà An, năng suất lúa trong vụ hè thu năm nay đạt được như vậy đã là tốt lắm vì hạn hán kéo dài, nước trong ruộng khi có khi không, có khi tưởng chừng như mất trắng vụ lúa này. Nhưng may vẫn có thu hoạch.

Theo bà Vũ Thị Bích Hằng – Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Quỳnh Lưu, năng suất lúa vụ hè thu năm nay của huyện chỉ đạt bình quân 52 tạ/ha, thấp thua vụ lúa hè thu năm ngoái gần 1 tạ/ha. Sản xuất vụ lúa hè thu năm nay của Quỳnh Lưu cũng gặp hạn hán quá gay gắt, nhất là vùng tưới nước tự chảy từ hệ thống bara Đô Lương về, Quỳnh Lưu lại là huyện cuối kênh nên nước khi có, khi không. Mạ gieo xong phải chờ ruộng có nước mới cấy được nên đa phần phải cấy mạ già tuổi. Vì vậy không những năng suất lúa vụ hè thu năm nay thấp hơn vụ hè thu năm ngoái mà còn có hơn 200ha lúa phải bỏ hoang do không có nước để cấy.

Theo số liệu tổng hợp của Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Nghệ An, đến nay toàn tỉnh đã thu hoạch xong toàn bộ diện tích lúa hè thu với tổng diện tích gieo cấy gần 57.000ha, giảm so với kế hoạch đề ra hơn 1.000ha, giảm so với vụ lúa hè thu năm 2022 là 3.166ha; năng suất lúa đạt bình quân 51,38 tạ/ha, giảm 0,12 tạ/ha so với kế hoạch và giảm so với vụ lúa hè thu năm ngoái 0,21 tạ/ha. Tổng sản lượng lúa hè thu toàn tỉnh đạt 292.604 tấn, giảm so với vụ lúa hè thu năm ngoái 17.333 tấn (bằng 5,6%).

Như vậy, vụ lúa hè thu năm nay ở Nghệ An cả diện tích, năng suất và sản lượng đều không đạt kế hoạch đề ra và thấp thua so với vụ lúa hè thu nhiều năm trước đây.

Giá lúa cao, nông dân phấn khởi

Vụ lúa hè thu năm nay, mặc dù năng suất không cao, diện tích gieo cấy giảm, nhưng đổi lại giá lúa chưa bao giờ cao như bây giờ, lại được tiêu thụ rất thuận lợi nên nông dân rất phấn khởi.

Ông Nguyễn Văn Dương – Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Thành vui vẻ cho biết: Vụ lúa hè thu năm nay không riêng gì Yên Thành mà cả tỉnh diện tích và năng suất lúa có giảm nhẹ do ảnh hưởng của nắng nóng và hạn hán kéo dài. Nhưng bù lại giá lúa tăng cao nhất so với nhiều năm trước đây và rất dễ tiêu thụ, doanh nghiệp và thương lái vào tận nhà, ra tận ruộng để thu mua.

Lúa tươi doanh nghiệp thu mua tại ruộng giá 6.500 – 6.700 đồng/kg, lúa khô khén các thương lái vào tận nhà thu mua giá 9.000 – 9.200 đồng/kg… Riêng giống lúa chất lượng cao như Bắc Thơm 7, Hương thơm 1, AC5… được mua với giá 10.000 – 11.000 đồng/kg. Giá lúa cao không những đem lại giá trị thu nhập cao trên một đơn vị diện tích mà còn tạo thêm động lực mới cho bà con nông dân trước khi bước vào các vụ sản xuất tiếp theo.

Có thể nói, vụ lúa hè thu năm nay không có một huyện, thành, thị nào ở Nghệ An gieo cấy hết diện tích, đạt được năng suất cao như kế hoạch đề ra. Nhưng, hầu như từ người dân đến các đồng chí lãnh đạo các địa phương đều có chung đánh giá giá trị thu nhập cao gấp 1,4 – 1,5 lần/ha so với nhiều vụ hè thu trước đây (giá lúa vụ hè thu năm 2022 là 6.000 đồng/kg, vụ hè thu 2023 hiện nay 9.000 đồng/kg lúa khô).

Bên cạnh đó, vụ lùa hè thu năm nay ở Nghệ An đã thu hoạch xong trong điều kiện thời tiết nắng ráo, lúa nhìn chung sạch sâu bệnh, không xẩy ra thiệt hại nào đáng kể do sâu bệnh hại hay mưa, lụt bão. Tuy nhiên hiện toàn tỉnh vẫn còn hơn 20.000ha lúa mùa, khả năng sẽ thu hoạch vào trung tuần tháng 10 trở đi. Phần lớn diện tích này tập trung ở các huyện miền núi. Nếu từ nay đến hết tháng 10 trời không có mưa to, gió lớn, bão mạnh thì vụ lúa mùa năm nay ở Nghệ An sẽ cho thu nhập khá.