Chiều ngày 15/10, tại TP Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có buổi làm việc về đề án “Phát triển bền vững một triệu hec-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao và biểu dương ngành nông nghiệp cùng các bộ, ngành và các tỉnh, thành vùng ĐBSCL đã có nhiều cố gắng trong triển khai đề án thời gian qua.

Báo cáo với Thủ tướng, lãnh đạo TP Cần Thơ cho biết, thành phố có diện tích đất tự nhiên khoảng 140.000ha, trong đó diện tích đất trồng lúa còn hơn 70.000 ha, địa phương đã tham gia đề án với diện tích 48.000ha trên địa bàn 3 huyện Thới Lai, Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh. Đây là vùng sản xuất lúa tập trung của thành phố.

Đến nay, Cần Thơ có 4 doanh nghiệp đăng ký với diện tích khoảng 30.000ha; xây dựng và triển khai thực hiện mô hình thí điểm canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh giúp tăng năng suất lúa đạt 6,4 tấn/ha cao hơn 0,7 tấn/ha so với nông dân canh tác theo phương thức truyền thống, tăng lợi nhuận, giảm phát thải.

Nói về đề án trên, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho biết, ngành nông nghiệp đã cùng các địa phương và viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế tổ chức triển khai 7 mô hình thí điểm trên địa bàn 5 tỉnh thành gồm: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng.

Hiện 4/7 mô hình thí điểm vụ Hè - Thu năm 2024 đã báo cáo kết quả đạt rất tích cực, cụ thể: giảm chi phí 20-30%; tăng năng suất 10%; tăng thu nhập cho nông dân thêm 20-25%; giảm trung bình 5 - 6 tấn CO2 tương đương trên 1ha và tất cả sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp đăng ký bao tiêu với giá mua cao hơn 200-300 đồng/kg thóc. Kết quả đạt được các mô hình thí điểm đã tạo khích lệ lớn cho các hộ nông dân và hợp tác xã tin tưởng và tiếp tục tích cực tham gia đề án.

Trên cơ sở triển khai các mô hình thí điểm, ngành nông nghiệp đã phối hợp với các địa phương và chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), Viện lúa gạo Quốc tế (IRRI) xây dựng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV) phù hợp với các quy chuẩn quốc tế, để có cơ sở khoa học, áp dụng đo đạc cho toàn diện tích tham gia đề án.

Với kết quả bước đầu khả quan của các mô hình thí điểm, với sự phấn khởi và đồng tình ủng hộ của nhiều hộ nông dân, hợp tác xã trồng lúa trong khu vực, ngành nông nghiệp đã thống nhất chủ trương với các địa phương tiếp tục nhân rộng các mô hình canh tác bền vững, giảm phát thải trên toàn bộ 12 tỉnh và áp dụng ngay trong vụ Thu - Đông 2024 và Đông - Xuân 2024 - 2025.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan kiến nghị Thủ tướng cho ngành nông nghiệp thí điểm chính sách đặc thù đối với chương trình đầu tư công hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp.

Người đứng đầu ngành nông nghiệp cho rằng, đây là đề án đầu tiên trên thế giới về sản xuất 1 triệu hec-ta lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp ở quy mô cấp Chính phủ chỉ đạo, nên nhận được rất nhiều sự quan tâm của các đối tác quốc tế. Đồng thời, đề án cũng nhận được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ nên đã tạo sự khích lệ rất lớn đối với nông dân và doanh nghiệp đang tham gia phát triển ngành hàng lúa gạo ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói riêng và ngành lúa gạo cả nước nói chung.

Bên cạnh đó, đề án cũng gặp những khó khăn nhất định như: Việt Nam là quốc gia đầu tiên thực hiện chương trình sản xuất lúa giảm phát thải trên quy mô lớn, các hoạt động, nội dung đều mới, chưa có tiền lệ để tham khảo về cơ chế chính sách, phương pháp triển khai, cách thức tổ chức. Kết cấu hạ tầng, đặc biệt hạ tầng cho tưới tiêu chủ động, cơ giới hóa đồng bộ phục vụ sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp chưa được bảo đảm đồng bộ trên quy mô vùng.

Việc huy động nguồn lực đầu tư hiện nay không theo kịp tiến độ triển khai đề án, đặc biệt nguồn đầu tư từ ngân sách ngay trong giai đoạn 2024 - 2025 chưa bố trí được nguồn. Trong khi đó, giai đoạn 2026 - 2030, cần chuẩn bị sẵn sàng vốn đầu tư hạ tầng từ các nguồn vay nước ngoài và nguồn ngân sách cùng với cơ chế, chính sách thông thoáng để đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị và triển khai các dự án đầu tư công thuộc phạm vi đầu tư của nhà nước cho đề án.

Qua đó, Bộ trưởng Lê Minh Hoan kiến nghị Thủ tướng đồng ý chủ trương cho ngành nông nghiệp hoàn thiện hồ sơ thí điểm chính sách đặc thù đối với chương trình đầu tư công “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL”, sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng thế giới dự kiến khoảng 330 triệu USD, để báo cáo Chính phủ trình Quốc hội.

Giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với ngành nông nghiệp và các địa phương tham gia đề án rà soát, cân đối để tiếp tục bố trí nguồn vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để đảm bảo đủ vốn triển khai đề án như mục tiêu và kế hoạch đề ra. Để nâng cao hiệu quả đề án, ngành nông nghiệp cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo ngân hàng nhà nước hướng dẫn chỉ đạo các ngân hàng thương mại ưu tiên bố trí gói tín dụng (quy mô khoảng 10.000 tỷ đồng triển khai ngay trong giai đoạn 2025 - 2027) cho vay hộ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia liên kết theo tiêu chí.

Đồng thời, việc áp dụng chi trả tín chỉ carbon trong sản xuất lúa gạo dựa trên kết quả lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam, nên đề nghị Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương cho phép ngành nông nghiệp làm việc với Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên và Môi trường về thí điểm chính sách chi trả dựa trên kết quả của sản xuất lúa giảm phát thải trong khuôn khổ dự án của quỹ TCAF giai đoạn 2025 - 2027.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá cao và biểu dương ngành nông nghiệp cùng các bộ, ngành và các tỉnh, thành vùng ĐBSCL đã có nhiều cố gắng trong triển khai đề án thời gian qua. Trong thời đại ngày nay, với xu thế ăn ngon, ăn sạch, cạnh tranh rất lớn, chúng ta phải "thổi hồn", thổi sức sống mới vào ngành nông nghiệp, ngành lúa gạo tại ĐBSCL, vùng sản xuất nông nghiệp lớn nhất của đất nước. Đồng thời thúc đẩy xuất khẩu, góp phần bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

“Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu hec-ta lúa chuyên canh chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030", hết sức ý nghĩa với nông dân vùng ĐBSCL, với ngành hàng lúa gạo và với nhiệm vụ ứng phó biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu an toàn trước thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính, đưa mức phát thải ròng về "0" theo đúng cam kết của Việt Nam tại hội nghị COP26”, Thủ tướng nhấn mạnh.