Từ năm 2023 đến nay, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Lào Cai xây dựng và triển khai mô hình thâm canh cây ăn quả ôn đới gắn với phát triển du lịch sinh thái tại xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà.

Mô hình nhằm chuyển giao cho nông dân tiến bộ kỹ thuật trong canh tác cây ăn quả ôn đới (lê VH6) theo hướng hữu cơ, tạo sản phẩm chất lượng, an toàn, gắn với phát triển du lịch. Đồng thời, xây dựng mối liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp, hợp tác xã trong sản xuất và bao tiêu sản phẩm ổn định, phát triển bền vững.

Mô hình được triển khai với quy mô 3ha gồm 12 hộ dân tham gia, điểm thực hiện mô hình thuộc địa bàn đặc biệt khó khăn của huyện Bắc Hà.

Để mô hình đạt hiệu quả cao, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai đã phối hợp với UBND xã Tả Van Chư phân công cán bộ kỹ thuật xây dựng mạng lưới cộng tác viên ở thôn/bản thực hiện mô hình để trực tiếp theo dõi, chỉ đạo kỹ thuật, hướng dẫn người dân kỹ thuật chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh, cách vin cành, tạo tán, bọc quả cho cây lê VH6… Bên cạnh đó, tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn nông dân chăm sóc lê VH 6 sau trồng, đặc biệt là công tác bảo vệ vườn cây khỏi bị gia súc phá hoại.

Theo đó, các hộ tham gia mô hình đã thực hiện bón phân đủ liều lượng, đúng thời gian quy định, làm cỏ hoàn toàn bằng tay, không sử dụng thuốc trừ cỏ, kiểm soát tốt sâu bệnh hại bằng thuốc sinh học, ghi chép nhật ký thường xuyên trong suốt quá trình thực hiện để thuận tiện theo dõi, quản lý, hạch toán và truy xuất nguồn gốc. Đặc biệt, các hộ tham gia mô hình đã tăng cường kiểm tra, giám sát chéo lẫn nhau trong quá trình sản xuất để nâng cao ý thức, trách nhiệm của từng hộ.

Kết quả năm 2023, toàn bộ diện tích lê của mô hình sinh trưởng tốt, ít bị sâu bệnh gây hại, đất tơi xốp, quả lê đồng đều, mẫu mã đẹp, nhiều nước, hàm lượng đường cao, ngọt hơn, năng suất bình quân đạt 5,8 tấn/ha, giá bán bình quân 25.000đ/kg, lê VH6 loại 1 (tương đương 2 - 3 quả/kg) được mua tại vườn với giá 35.000đ/kg, giá trị đạt bình quân 145 triệu đồng/ha, trừ chi phí nông dân có lợi nhuận hơn 81 triệu đồng/ha. Giá thu nhập từ cây lê của các hộ tham gia mô hình tăng từ 17 - 20% so với trước khi thực hiện.

Năm 2024, mô hình sản xuất lê VH6 được triển khai gắn với phát triển du lịch nên ngay từ đầu năm Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai đã hỗ trợ các hộ dân chủ động chăm sóc vườn để đón các đoàn khách tham quan, trải nghiệm. Các hộ trong mô hình đã đón 51 đoàn khách/213 lượt người đến tham quan trải nghiệm với mức phí 20.000đ/người, góp phần tăng thêm thu nhập.

Bên cạnh đó, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai cũng chủ động phối hợp với HTX Trọng Tín xây dựng mạng lưới cộng tác viên tại các nhóm hộ sản xuất và trực tiếp làm đầu mối quản lý vùng nguyên liệu… Nhờ đó, toàn bộ diện tích lê VH6 của mô hình sinh trưởng tốt, ít bị sâu bệnh gây hại, đất tơi xốp, cây phát triển cân đối. Lê sẽ cho thu hoạch từ giữa tháng 7/2024.

Từ thành công bước đầu, mô hình đã góp phần nâng cao nhận thức cho nông dân vùng khó khăn về việc cần thiết phải sản xuất cây ăn quả ôn đới (cây lê VH6) theo hướng tập trung, áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật từ khâu thiết kế vườn trồng, làm đất, cách trồng và đặc biệt là chăm sóc, bảo vệ vườn cây sau trồng, cập nhật thông tin vào sổ nhật ký canh tác để làm cơ sở đánh giá hiệu quả kinh tế…

Mô hình thực hiện theo quy trình mới, ngoài việc hạn chế sâu bệnh phát sinh gây hại và ô nhiễm môi trường còn làm tiền đề để phát triển bền vững, mở ra hướng phát triển nông nghiệp mới phù hợp với nông dân vùng cao, tạo thu nhập ổn định, ít bị rủi ro và ảnh hưởng bởi biến động thị trường.

Việc duy trì mô hình liên kết sản xuất cây lê VH6 bước đầu đã mang lại một số thành công nhất định. HTX có được vùng nguyên ổn định, đảm bảo chất lượng, xác định được sản lượng để đáp ứng nhu cầu của đối tác và mở rộng thị trường. Sản phẩm quả lê tươi đáp ứng được yêu cầu thị trường về chất lượng và truy xuất nguồn gốc, giá thu mua ổn định, an toàn, ít rủi ro.

Ngoài ra, sự chủ động của các HTX trong việc kiểm soát vật tư đầu vào, hỗ trợ kỹ thuật đã giúp nông dân yên tâm sản xuất, tuân thủ quy trình kỹ thuật.

Mối liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm quả lê VH6 đã được xây dựng theo nguyên tắc điều tiết của thị trường, gắn với động lực và lợi ích của các bên tham gia, lấy phương châm là "chia sẻ rủi ro, hài hòa lợi ích, trách nhiệm rõ ràng, giữ chữ tín" và xây dựng được sự tin tưởng lẫn nhau giữa các bên. Doanh nghiệp không phải ký hợp đồng tiêu thụ trực tiếp với từng hộ nông dân mà ký với ban điều hành tổ nhóm, nông dân sản xuất được chia sẻ đầy đủ thông tin về thị trường, giá cả.