Năng suất tăng, lúa được giá

Ngày 31/10, Bộ NN-PTNT phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức hội nghị sơ kết sản xuất trồng trọt vụ hè thu, vụ mùa năm 2023; triển khai kế hoạch sản xuất vụ đông xuân 2023 - 2024 vùng Đông Nam bộ, Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung bộ.

Theo Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT), vụ hè thu 2023, diện tích gieo cấy toàn khu vực đạt hơn 266.000ha, năng suất lúa ước đạt 60,42 tạ/ha, tổng sản lượng trên 1,6 triệu tấn thóc, tăng 34.000 tấn so với vụ hè thu năm 2022. Tổng diện tích gieo cấy vụ mùa năm nay khoảng 356.000ha; năng suất ước đạt trên 54 tạ/ha; sản lượng hơn 1,9 triệu tấn thóc, tăng 38.000 tấn so với vụ mùa 2022.

Về cây công nghiệp, cây ăn quả, các địa phương đã duy trì được diện tích, sản lượng tăng khoảng 2% so với cùng kỳ năm 2022, đặc biệt là các cây công nghiệp lớn như cà phê, hồ tiêu, cao su… Ngoài ra, các tỉnh Tây Nguyên đã hình thành được các vùng chuyên canh nông nghiệp tập trung. Đây là bước tiến quan trọng để từng bước hình thành các vùng sản xuất lớn, sản phẩm đồng đều, chất lượng, phục vụ được những thị trường khó tính.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho rằng, trong vụ hè thu, vụ mùa vừa qua, các cơ quan thuộc Bộ NN-PTNT và các địa phương đã có sự phối hợp chặt chẽ trong công tác nắm bắt tình hình và chỉ đạo sản xuất, đưa ra các giải pháp chỉ đạo kịp thời, hiệu quả. Từ đó góp phần chủ động trong khắc phục diễn biến bất thường của thời tiết, sâu bệnh hại và đảm bảo kế hoạch sản xuất. 

Ngoài ra, các tỉnh, thành trong khu vực cũng thực hiện tốt khung lịch thời vụ theo khuyến cáo, chỉ đạo xuống giống khá tập trung, nhanh gọn. Nhiều mô hình chuyển đổi cây trồng trên đất lúa cho năng suất và hiệu quả cao như ngô, lạc, vừng, rau đậu các loại... Tuy nhiên, việc phát triển nhân rộng mô hình chuyển đổi cây trồng trên đất lúa còn gặp nhiều khó khăn do thiếu sự quy hoạch tập trung, đầu tư hệ thống thủy lợi tưới tiêu nước và các chính sách hỗ trợ chuyển đổi chưa thực sự mạnh để thúc đẩy.

“Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn tồn tại một số khó khăn. Một số địa phương chưa quan tâm chỉ đạo giảm lượng giống lúa gieo sạ nên xu hướng giảm lượng giống lúa gieo sạ còn chậm. Các tiến bộ kỹ thuật canh tác để giảm giá thành sản xuất lúa và các cây trồng khác chưa được đẩy mạnh áp dụng.

Việc nhân rộng các cánh đồng lớn theo hình thức liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản còn chậm, tỷ lệ thực hiện còn thấp so với diện tích gieo trồng. Tổ chức đại diện cho nông dân như HTX, tổ hợp tác... còn hạn chế về năng lực và nguồn vốn, thiếu sự chủ động tìm liên kết tiêu thụ sản phẩm nên việc ký kết hợp đồng liên kết sản xuất theo chuỗi gặp trở ngại khi mở rộng diện tích và tiêu thụ, chưa thật sự là cầu nối vững chắc với các doanh nghiệp…”, ông Lê Thanh Tùng nói.

Về các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất trong vụ hè thu, vụ mùa vừa qua, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT) cho biết, biến đổi khí hậu đã tác động làm thay đổi hệ sinh thái nông nghiệp, đồng thời người sản xuất chạy theo thị trường, chuyển đổi cơ cấu cây trồng tự phát... đã tạo điều kiện cho các đối tượng sinh vật gây hại mới nổi phát sinh, gia tăng gây hại, gây khó khăn cho công tác theo dõi và chỉ đạo phòng trừ.

Hiện nay, nông dân vẫn quen sản xuất tự do, lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Trong khi đó, để đáp ứng được yêu cầu khắt khe của các nước nhập khẩu, đòi hỏi phải tổ chức sản xuất theo quy trình nghiêm ngặt từ vùng trồng đến quy trình chăm sóc, thu hoạch.

“Ở một số địa phương, công tác cấp và quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói còn nhiều bất cập. Công tác xử lý vi phạm mã số tại các địa phương vẫn còn lúng túng, xử lý chưa quyết liệt.  Ngoài ra, tình trạng vi phạm quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm vẫn còn tiếp diễn. Việc gian lận, mạo danh mã số diễn ra gây khó khăn cho công tác quản lý, làm mất an ninh trật tự... Tình trạng này sẽ tiếp tục gia tăng nếu không có sự phối hợp chặt chẽ của chủ vùng trồng, cơ sở đóng gói và các bên liên quan”, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật Huỳnh Tấn Đạt chỉ rõ.

Không chủ quan bão lũ cuối năm

Kế hoạch trong vụ đông xuân 2023 - 2024, toàn vùng Đông Nam bộ, Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung bộ dự kiến sản xuất khoảng 406.000ha lúa, năng suất bình quân gần 66 tạ/ha, sản lượng phấn đấu đạt khoảng 2,7 triệu tấn thóc, tăng 0,27 nghìn tấn so với vụ đông xuân 2022 - 2023.

Về nguồn nước phục vụ sản xuất, theo Cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT), hiện tại, dung tích trữ nước của các hồ chứa trong vùng trung bình đạt hơn 93% dung tích thiết kế, thấp hơn cùng kỳ trung bình nhiều năm khoảng 2,6%. Nhìn chung, nguồn nước trong các hồ chứa hiện nay đảm bảo cấp nước cho vụ đông xuân sắp tới.

Tuy nhiên, thời gian ảnh hưởng của El Nino được nhận định duy trì đến các tháng đầu năm 2024. Nếu nắng nóng xuất hiện và kéo dài, sẽ dẫn đến lượng nước trữ trong các hồ chứa bị giảm nhanh, nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong vụ hè thu 2024. Do vậy, các địa phương cần sử dụng nước tiết kiệm và phân phối hợp lý.

Ông Võ Anh Kiệt, Phó Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Nam Trung bộ thông tin, ngoài hiện tượng El Nino, từ nay đến hết năm 2023, khả năng còn có từ 1 - 2 cơn bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng tới đất liền khu vực Trung bộ và Tây Nguyên. Tổng lượng mưa ở khu vực Trung bộ và Tây Nguyên trong những tháng cuối năm ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 5 - 15%; những tháng đầu năm 2024 thấp hơn từ 10 - 30%.

“Do đó, cần hết sức đề phòng các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lớn trong thời gian ngắn, bão mạnh và lũ lụt... trong giai đoạn các tháng cuối năm. Các trận lũ lớn kết hợp với triều cường sẽ gây ngập lụt các vùng ven sông, vùng trũng, vùng đồng bằng, ảnh hưởng đến công tác gieo trồng. Ngoài ra, do tác động của El Nino, lượng mưa thiếu hụt có thể dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu mùa khô năm 2024”, ông Kiệt cảnh báo.

Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Hoàng Trung cho rằng, trong năm 2024, đặc biệt là vụ đông xuân 2023 - 2024, các địa phương trong khu vực cần tiếp tục chỉ đạo bám sát kế hoạch đề ra, bảo đảm sản lượng cung ứng đủ cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu, phấn đấu bằng và vượt so với năm trước. Các cơ quan chuyên môn của Bộ NN-PTNT sẽ cùng các địa phương rà soát, chỉ đạo để đảm bảo vụ lúa đông xuân 2023 - 2024 cũng như hoạt động sản xuất các loại cây công nghiệp, cây ăn trái đạt mục tiêu thắng lợi toàn diện.

Thứ trưởng cũng nhận định, hiện tượng El Nino vẫn tiếp tục kéo dài, do đó tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sản xuất của các địa phương trong thời gian tới. Vì vậy, Bộ NN-PTNT đã chỉ đạo Cục Trồng trọt và Cục Thủy lợi cùng bàn thảo để có phương án phù hợp trên cơ sở các dự tính, dự báo của cơ quan khí tượng thủy văn. Từ đó chủ động nguồn nước, chất lượng nước và điều tiết việc tưới tiêu một cách hiệu quả nhất, phù hợp với quy mô, kế hoạch sản xuất của từng tỉnh.

“Cục Trồng trọt cần hướng dẫn lịch thời vụ để né được các sinh vật gây hại, né hạn, né mặn. Điều này đã có kịch bản, quy trình và cũng đã thực hiện trong nhiều năm qua. Trên cơ sở đó cũng như căn cứ vào tình hình thực tế để có điều chỉnh cho phù hợp với từng vùng. Nếu cần thiết, Cục Thủy lợi và Cục Trồng trọt sẽ thành lập đoàn kiểm tra, đánh giá và hỗ trợ các địa phương xây dựng kế hoạch sản xuất sát sao, phù hợp nhằm đạt hiệu quả cao nhất”, Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh.