Củ gừng ở huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An chất lượng tốt

Ở Nghệ An, cây gừng được trồng từ lâu đời ở huyện miền biên giới Kỳ Sơn. Đây là khu vực có địa hình chủ yếu là núi cao trên 700 m so với mực nước biển, khí hậu và thổ nhưỡng rất thích hợp với sự sinh trưởng và phát triển.

Người dân nơi đây thường trồng loại gừng dé và gừng sừng trâu. Gừng dé củ nhỏ, thân tròn, nhiều nhánh. Vỏ và ruột màu trắng ngà, lõi màu vàng nhạt, nhiều xơ. Mùi thơm đặc trưng, vị cay nồng đậm. Gừng sừng trâu củ to, thân tròn, ít nhánh. Vỏ và ruột màu trắng, lõi màu vàng nhạt, ít xơ. Mùi thơm đặc trưng, vị cay nồng, cay đậm. Về chất lượng của củ gừng ở huyện Kỳ Sơn thì không nơi nào sánh bằng. Củ gừng ở huyện Kỳ Sơn không chỉ làm thực phẩm, mà còn chế biến ra tinh dầu, làm gia vị, hương liệu, dược liệu…

Cây gừng được bà con nơi đây trồng chủ yếu trong nương rẫy, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Đặc biệt những năm trở lại đây khi nguồn tiêu thụ ổn định cây gừng đã thực sự mở ra một hướng thoát nghèo bền vững cho bà con các xã ở huyện Kỳ Sơn.

Người tiên phong đưa củ gừng Kỳ Sơn vươn ra thế giới

Ngoài việc mở rộng diện tích trồng gừng, hướng dẫn bà con canh tác khoa học và tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, một số cơ sở đã đưa củ gừng Kỳ Sơn vươn ra thế giới và chiếm lĩnh nhiều thị trường khổng lồ. Điều này mở ra một hướng phát triển bền vững cho cây gừng ở huyện Kỳ Sơn.

Người tiên phong đưa củ gừng Kỳ Sơn vươn ra thế giới đó là ông Nguyễn Văn Luân (SN 1957, trú tại thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An). Ông Luân là Giám đốc hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp & Tiểu thủ công nghiệp Hương Sơn.

Vốn sinh ra ở huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1975, chàng trai trẻ Nguyễn Văn Luân lên đường nhập ngũ. Đến năm 1983, ông Nguyễn Văn Luân xuất ngũ về địa phương lập gia đình. Ở quê với công việc chủ yếu là sản xuất nông nghiệp thuần túy nên kinh tế gia đình gặp rất nhiều khó khăn, vất vả.

Năm 1987, ông Nguyễn Văn Luân cùng gia đình lên thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn lập nghiệp. Những năm đầu tiên tại đây, ông Nguyễn Văn Luân mưu sinh bằng nghề sửa chữa xe máy, cơ khí….

Đến năm 2009, tích góp được ít vốn, ông Nguyễn Văn Luân thành lập hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp Hương Sơn, chuyên kinh doanh lâm nghiệp và hoạt động dịch vụ có liên quan. Trong đó thu mua gừng dé và gừng sừng trâu là 2 loại gừng được bà con huyện Kỳ Sơn trồng từ lâu đời để cung cấp cho các thương lái tiêu thụ tại các thị trường trong nước. Thời điểm đó củ gừng ở huyện Kỳ Sơn luôn được các thương lái săn mua vì hương vị đặc trưng mà không nơi nào có được.

Ngay từ năm 2011, ông Nguyễn Văn Luân đã bắt đầu đưa củ gừng Kỳ Sơn vươn ra thị trường quốc tế với những lô hàng đầu tiên. Năm 2011, Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp Hương Sơn đã xuất khẩu được 6 container củ gừng ra thị trường thế giới. Đỉnh điểm vào năm 2013, đơn vị đã xuất khẩu cả trăm container với hàng cả ngàn tấn củ gừng.

"Thị trường tiêu thụ củ gừng lớn nhất là ở các nước Trung Á và Tây Á. Họ ăn củ gừng rất nhiều. Đặc biệt tại Bangladesh nhu cầu rất lớn, đây cũng là một thị trường khổng lồ. Củ gừng Kỳ Sơn về chất lượng thì không phải bàn, tất cả các chỉ số đều đáp ứng đầy đủ. Tuy nhiên, họ có một yêu cầu về mẫu mã, kích cỡ củ gừng. Vì thế mình phải mua gừng của bà con sau đó tuyển chọn kỹ mới có thể xuất khẩu được", ông Nguyễn Văn Luân chia sẻ.

Quãng thời gian này, ông Nguyễn Văn Luân cũng phải chấp nhận lấy lãi từ việc xuất khẩu bù lỗ cho lượng gừng vụn bị thải loại trong quá trình tuyển chọn. Từ đó ông Luân cũng có những kinh nghiệm riêng cho mình.

Trồng được củ gừng to sẽ không lo nghèo đói

Nhận thấy tiềm năng của cây gừng có khả năng đem lại hiệu quả xóa đói, giảm nghèo cho bà con dân bản và hướng đi mới trong sản xuất kinh doanh của hợp tác xã. Ông Nguyễn Văn Luân bắt đầu kế hoạch của bản thân mình để nâng cao năng suất, chất lượng, mẫu mã của củ gừng Kỳ Sơn, đáp ứng được các tiêu chí khắt khe của thị trường thế giới.

Hơn 10 năm trước, ông Nguyễn Văn Luân lên lặn lội đến các bản làng, cùng ăn, cùng ở, lên nương rẫy với hộ dân để nghiên cứu cách trồng gừng truyền thống, tìm hiểu tại sao năng suất lại thấp, mẫu mã tại sao không đẹp. 

"Bà con vẫn trồng gừng theo cách truyền thống, để cho cây gừng tự phát triển, không chăm sóc. Vì thế, cây gừng không cho củ to, dài mà năng suất lại thấp. Mình lên tận nương rẫy hướng dẫn cho bà con cách trồng, thậm chí có thể vun luống, bón thêm phân để củ gừng phát triển. 

Nhưng để thay đổi tập quán canh tác của bà con là rất khó, phải kiên trì, thậm chí từ năm này qua năm khác, khi nào người dân thấy rõ hiệu quả thì khi đó họ mới tự giác thay đổi", ông Nguyễn Văn Luân tâm sự.

Không chỉ lên tận bản, vào tận rẫy, cầm tay chỉ việc, hướng dẫn cách lựa chọn giống, phương pháp trồng cây gừng, ông Nguyễn Văn Luân còn phối hợp với ngành chức năng của huyện tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại trên cây gừng, cách bảo quản gừng cho bà con nhân dân.

Ban đầu hợp tác xã đã vận động 20 hộ dân liên kết tham gia trồng thí điểm gừng hữu cơ hoàn toàn sạch trên diện tích 10 ha. Cây gừng được trồng hoàn toàn hữu cơ năng suất cao, mẫu mã đẹp. Từ những thành công ban đầu, đến nay đã có 146 hộ thuộc 6 bản trên địa bàn 4 xã của huyện Kỳ Sơn tham gia trồng gừng sạch với tổng diện tích hơn 40 ha. Sản lượng gừng đã đạt 30 tấn/ha, mẫu mã ngày càng đẹp. Ước tính mỗi ha gừng cho thu nhập lên đến 200 triệu đồng, cao gấp 10 lần trồng ngô, lúa.

Hiệu quả từ mô hình của hợp tác xã thực hiện thành công đến nay đã được bà con nhân dân học tập nhân rộng ra các xã trong huyện trên diện tích 400 ha. Từ thành công trên địa bàn Kỳ Sơn, hợp tác xã đã vươn ra một số xã của huyện Tương Dương nơi có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng với huyện Kỳ Sơn. Ở các xã này có 15 hộ tham gia trồng và cung cấp nguyên liệu thường xuyên cho hợp tác xã, trung bình 40 tấn/năm.

Hiện tại, Hợp tác xã của ông Nguyễn Văn Luân là 1 trong những đơn vị lớn nhất chuyên thu mua, tiêu thụ và xuất khẩu gừng. Mỗi năm Hợp tác xã đã thu mua hơn 1.000 tấn gừng và sơ chế để cung cấp cho các tiểu thương tiêu thụ trong nước và xuất khẩu đến ra nước ngoài. Trong đó, thị trường Banglades, Ấn Độ, Pakistan, Uzbekistan, Turkmenistan và các nước Châu Âu.

Xây dựng thương hiệu gừng Kỳ Sơn

Không chỉ dừng lại ở đó, ông Nguyễn Văn Luân đã cùng chính quyền huyện xây dựng thương hiệu cho cây gừng Kỳ Sơn. Năm 2019, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm gừng Kỳ Sơn.

Đến nay đã có 4 xã trồng được cây gừng đáp ứng các tiêu chí của các doanh nghiệp để xuất khẩu ra nước ngoài gồm Tây Sơn, Tà Cạ, Mường Lống và Đoọc Mạy. Trên cơ sở đó, hợp tác xã đã xây dựng sản phẩm gừng Kỳ Sơn thành sản phẩm OCOP nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ. Năm 2020, sản phẩm gừng Kỳ Sơn đã được UBND tỉnh Nghệ An cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP đạt hạng 3 sao.

Không chỉ thu mua xuất khẩu gừng mà Hợp tác xã của đồng chí đã đầu tư máy móc đi sâu chế biến các sản phẩm từ gừng như tinh dầu gừng, tinh bột gừng, bột gừng, cao gừng, gừng sấy dẻo …nhằm nâng cao giá trị của thương hiệu gừng Kỳ Sơn lên vị thế mới.

Mới đây, sản phẩm tinh dầu gừng và bột gừng của hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp & Tiểu thủ công nghiệp Hương Sơn đã được UBND tỉnh công nhận đạt OCOP 3 sao. Hợp tác xã đã tạo việc làm trực tiếp thường xuyên từ 10 -15 lao động, thu nhập mỗi tháng từ 6 - 6,5 triệu đồng và tạo việc làm thời vụ cho 146 lao động thời vụ cùng với đó là tạo việc làm gián tiếp cho hàng trăm lao động ở huyện Kỳ Sơn và Tương Dương.

Thành công của hợp tác xã cũng là điều kiện để người dân vùng cao biên giới huyện Kỳ Sơn phát triển mở rộng diện tích trồng cây gừng, mang lại thu nhập ổn định trở thành cây trồng chủ lục của địa phương mở hướng thoát nghèo cho bà con nhân dân.