Ngày 4/10, UBND tỉnh Tây Ninh phối hợp với Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Quốc tế (CIAT) tổ chức hội thảo đánh giá tổng kết dự án nghiên cứu “Thiết lập các giải pháp xử lý bệnh hại sắn khu vực Đông Nam Á”.

Bệnh khảm lá làm giảm hơn 1,5 triệu tấn sắn

Bệnh khảm lá sắn xuất hiện đầu tiên tại tỉnh Tây Ninh vào tháng 6/2017, sau đó lây lan khắp cả nước. Tính đến cuối năm 2021, bệnh khảm lá sắn làm sụt giảm khoảng 15% sản lượng củ sắn tươi của nước ta, tương đương khoảng 1,5 triệu tấn (khoảng 2.500 tỷ đồng).

Năm 2020, Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Quốc tế (CIAT) triển khai dự án “Thiết lập các giải pháp bền vững xử lý bệnh hại sắn khu vực Đông Nam Á” do Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR) tài trợ. Dự án được triển khai với các nội dung như nhân giống, kiểm soát sâu bệnh hại, các giải pháp nông học, các biện pháp xử lý giống và sự tham gia của các tổ chức chính phủ cùng các doanh nghiệp nông nghiệp vào việc kiểm soát bệnh khảm lá sắn. Các cuộc khảo nghiệm thực địa tại Việt Nam chủ yếu được thực hiện tại Tây Ninh và đã đạt được những kết quả khả quan.

Theo đó, từ 175 dòng sắn vô tính thuộc loài cây mọc thẳng và có tính kháng khảm đã được chọn lọc và bố trí trồng các thử nghiệm kiểu hàng đơn ở Tây Ninh và Đồng Nai vào tháng 3/2021. Tổng cộng, 23 dòng vô tính có năng suất tinh bột cao đã được chọn cho các thử nghiệm năng suất sơ bộ vào năm 2022.

Qua đánh giá khả năng di truyền và tất cả các đặc điểm nông học để chọn giống, CIAT đã phát triển 7 dòng vô tính tốt nhất để đánh giá năng suất và độ ổn định tinh bột trong niên vụ 2023 - 2024 với điều kiện thổ nhưỡng của Tây Ninh và đã cho năng suất và hàm lượng tinh bột cao.

Theo TS Jonathan Newby, Giám đốc Chương trình sắn quốc tế (Trung tâm CIAT), Việt Nam là một trong những nước sản xuất tinh bột sắn hàng đầu thế giới, cung cấp cho nhiều thị trường lớn. Tuy nhiên, để đủ sức cạnh tranh với khu vực thì ngành sắn Việt Nam cần nâng cao năng suất củ sắn tươi; đảm bảo liên kết trong sản xuất để chủ động nguồn nguyên liệu cho chế biến; giải quyết các vấn đề thoái hóa đất, kiểm soát dịch bệnh, nghiên cứu phát triển giống; đổi mới công nghệ sản xuất và cập nhật các kỹ thuật canh tác cây sắn tiên tiến. 

Mục tiêu chung của dự án "Xây dựng các giải pháp bền vững đối với dịch bệnh trên cây khoai mì ở Đông Nam Á" là nâng cao thu nhập của các hộ sản xuất nhỏ và phát triển kinh tế ở Đông Nam Á bằng cách cải thiện khả năng phục hồi của các hệ thống sản xuất và chuỗi giá trị khoai mì thông qua việc giải quyết các khó khăn về dịch bệnh đang gia tăng nhanh chóng.

“Khi dự án sắp kết thúc, càng phải chú trọng hơn đến sự hợp tác của các bên liên quan, bao gồm chính phủ các quốc gia, các dự án phát triển và các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh sắn. Tại Việt Nam, dự án đã có nhiều đóng góp trong việc vận động sự hỗ trợ ngân sách của cả phía nhà nước và vốn từ doanh nghiệp trong nước nhằm phục vụ cho công tác nghiên cứu nhân giống sắn kháng bệnh, giống sạch bệnh khảm lá và hiện đang trong giai đoạn đàm phán cuối cùng để thành lập Trung tâm Nghiên cứu sắn ở tỉnh Tây Ninh”, TS Jonathan Newby cho biết.

6 giống sắn kháng khảm lá được lưu hành

Ông Nguyễn Đình Xuân, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Tây Ninh cho biết, từ cây lương thực - thực phẩm, sắn đã trở thành cây công nghiệp hàng hóa và là một trong 10 sản phẩm chủ lực của tỉnh Tây Ninh. Tổng diện tích trồng sắn toàn tỉnh khoảng 60.000ha, chiếm 10% tổng diện tích sắn của cả nước. Năng suất trung bình hằng năm từ 33 - 35 tấn/ha, cao gấp 1,7 lần năng suất trung bình của cả nước (20 tấn/ha). Ngoài ra, Tây Ninh có 57 nhà máy chế biến, chiếm khoảng 48% tổng số các nhà máy chế biến sắn của Việt Nam. Ngành chế biến sắn của Tây Ninh đóng góp 50% tổng thu nhập cả nước từ sắn. 

Tây Ninh mặc dù được xem là thủ phủ của cây sắn với số lượng diện tích trồng sắn và nhà máy chế biến tinh bột sắn lớn, nhưng ngành sản xuất và chế biến sắn của Tây Ninh vẫn còn nhiều hạn chế khi chưa có liên kết chặt chẽ trong đầu tư, thu mua nguyên liệu giữa nhà máy chế biến và nông dân.

Tây Ninh chưa hình thành cơ chế chính sách liên kết vùng sản xuất cây sắn để đảm bảo sản lượng sắn cung cấp ổn định, lâu dài cho sản xuất. Ngoài ra, dịch bệnh khảm lá trên sắn làm giảm năng suất và sự cạnh tranh của các cây trồng có giá trị cao như cây mía, cao su, cây ăn trái cũng ảnh hưởng rất lớn đến diện tích trồng sắn ổn định của tỉnh. Hiện nay, để đảm bảo nguyên liệu sản xuất, các doanh nghiệp chế biến tinh bột sắn của tỉnh phải nhập sắn từ Campuchia và tỉnh Bình Phước để chế biến.

Trong 2 năm gần đây, công tác nghiên cứu, chọn các bộ giống sắn mới luôn được Sở NN-PTNT Tây Ninh quan tâm, chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật của tỉnh phối hợp với CIAT, Trung tâm Nghiên cứu - Thực nghiệm nông nghiệp Hưng Lộc, Viện Di truyền Nông nghiệp (Bộ NN-PTNT) khảo nghiệm và đánh giá một số giống sắn tiềm năng đạt năng suất, hàm lượng tinh bột cao, có khả năng kháng bệnh khảm lá, phù hợp với điều kiện tự nhiên của tỉnh và đã đạt được một số thành tựu nhất định. Một số giống sắn kháng bệnh khảm lá đã được công bố lưu hành.

Tính đến tháng 12/2022, diện tích trồng sắn sử dụng các giống kháng bệnh khảm lá là 117,5ha, gồm các giống HN3, HN5, HN1, HN 80, HN 97, trong đó giống HN5 có diện tích nhiều nhất (70ha).

Trong năm 2023, giống sắn HN36 kháng bệnh khảm lá cũng đã được phép lưu hành, nâng tổng số giống sắn kháng bệnh khảm lá được phép lưu hành tại vùng Đông Nam Bộ lên 6 giống (HN1, HN3, HN5, HN36, HN80, HN97). Hiện ngành nông nghiệp Tây Ninh đã thực hiện trình diễn sản xuất các giống sắn kháng bệnh khảm lá với diện tích 6ha tại 03 huyện (Châu Thành, Tân Châu và Dương Minh Châu), đồng thời khuyến khích, hỗ trợ kỹ thuật cho người dân tham gia cùng sản xuất, khả năng cung cấp giống đáp ứng khoảng 2.000ha sản xuất trên địa bàn tỉnh.

“Hiện Trung tâm Khuyến nông tỉnh đang tiếp tục liên kết với CIAT triển khai các dự án đánh giá tiềm năng của hơn 600 dòng giống sắn kháng bệnh khảm lá. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế, ứng dụng khoa học công nghệ, đào tạo và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời mong muốn CIAT và các tổ chức quốc tế quan tâm hợp tác nghiên cứu, sẵn sàng hỗ trợ, đầu tư trong quá trình lai tạo, hướng dẫn, đánh giá và chọn lọc giống sắn kháng bệnh khảm lá, đáp ứng được yêu cầu về năng suất, chất lượng và phù hợp để phát triển tại Việt Nam. Chúng tôi cũng đang tiến hành các bước để sớm thành lập Trung tâm Nghiên cứu sắn ở tỉnh Tây Ninh”, ông Nguyễn Đình Xuân, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Tây Ninh chia sẻ.

Tại hội thảo, ông Trần Văn Chiến - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh đánh giá cao tầm quan trọng của việc ký biên bản ghi nhớ giữa Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới Quốc tế (CIAT) và UBND tỉnh Tây Ninh Giai đoạn 2024 - 2028.

“Việc ký kết nhằm tạo điều kiện để CIAT tiếp tục công tác nghiên cứu và phát triển nông nghiệp - nông thôn, biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường tại tỉnh Tây Ninh; thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao khoa học và công nghệ, trao đổi kinh nghiệm song phương trong lĩnh vực lai tạo, canh tác và sản xuất sắn nói riêng và ngành nông nghiệp nói chung của tỉnh Tây Ninh.

Đồng thời xây dựng mối liên kết quốc tế, chia sẻ tiềm lực, khai thác và phát huy tối đa nguồn lực, thế mạnh của hai bên để hợp tác, phối hợp triển khai có hiệu quả trong lĩnh vực nghiên cứu, lai tạo, trồng khảo nghiệm và sản xuất các giống sắn mới kháng bệnh, sạch bệnh, năng suất và chữ bột cao, có khả năng thích ứng tốt với điều kiện canh tác tại Tây Ninh”, ông Trần Văn Chiến nhấn mạnh.

Trần Trung